Rembrandtjaar
Lezing over Rembrandt (en Saskia)
Komend jaar 2019 is Rembrandtjaar. De meester van het clair-obscur is dan 350 jaar geleden overleden. Valt er nog iets nieuws te vertellen over Rembrandt? Nauwelijks. Toch plaatst iedere tijd ons wereldberoemde boegbeeld in een andere context. Daardoor verschuift en kleurt het beeld en worden aspecten belicht die ons lange tijd zijn ontgaan. Hoe was bijvoorbeelde de relatie tussen Rembrandt en zijn eerst vrouw Saskia? Wat weten we over het huwelijksleven in die tijd? De tentoonstelling ‘Rembrandt&Saksia’ in het Fries Museum komt in ieder geval aan de orde in de Rembrandtlezing die Eric Bos op 6 januari bij OOK geeft. Wat vonden ze in Rembrandts tijd van Rembrandt? En wat is het geheim van zijn clair obscur? We kijken onder de huid van het vernis.
Van harte welkom op deze gratis lezing waarmee Onderneming Op Kunstgebied tevens het nieuwe jaar en het nieuwe lesseizoen inluidt.
Zondag 6 januari 15.00 uur, Skagerrak 22/1 in Groningen.
De exclusieve Masterclass die Helen Verhoeven in november in Maastricht zou geven, wordt verschoven naar maart 2019 in Amsterdam. Persoonlijke omstandigheden noopten haar de Masterclass in Maastricht te cancelen. In maart opent een grote expositie met haar werk in de Amsterdamse Hermitage. Deze expositiemogelijkheid is één van de onderdelen van de prestigieuze ABN AMRO Kunstprijs die ze dit jaar heeft gewonnen. Ze kreeg de prijs omdat ze, volgens de jury, ‘een bijzonder talentvolle kunstenaar (is) die traditie en actualiteit samenbrengt in een beeldtaal die uniek is voor haar generatie’.
Helen: “Ik ga gevoelsmatig te werk. Wat er echt aan de hand is weet ik nooit precies, dat wordt nooit duidelijk. Wanneer iemand in een compositie terecht komt, een schilderij komt binnenlopen weet ik nog niet wie dat is. Je schildert totdat die persoon er opeens is en dan schilder je door om te zien of die persoon naar je omkijkt of niet. Ik voel me dan een toeschouwer die dit ziet gebeuren, ik maak het natuurlijk, maar het lijkt of ze het zelf doen. Ik werk heel privé in mijn studio en vergeet de buitenwereld. Ik probeer eerlijk te zijn. Je kunt ook voorzichtig zijn maar ik denk niet dat daar goed werk uitkomt. Als ik me echt wil uitdrukken ben ik liever stil. Met schilderkunst kun je in stilte heel veel zeggen”.
(Eric Bos) Deze keer wil ik het met jullie over het gebruik van foto’s bij het schilderen hebben. Als je op sites van amateur- en professionele kunstenaars kijkt, kom je reeksen landschapjes en portretten tegen. Tien tegen één zijn dat nageschilderde foto’s. Is dat erg? Je kunt zeggen: dat moet iedereen zelf weten. Er zijn genoeg kunstenaars die les geven en zelf altijd foto’s naschilderen. Het punt is dat je dat zo goed ziet. Je ziet eigenlijk in één oogopslag dat de maker van een portret de vaardigheid vanuit het oog en de hand mist om een portret naar levend model te schilderen.
Breitner De Singelbrug bij de Paleisstraat in Amsterdam, ca. 1897
Nou krijg je bij de opdracht om een portret te schilderen vaak beroerd materiaal van de af te beelden persoon binnen als die zelf niet kan poseren. Dat bestaat vaak uit pasfoto’s, familiekiekjes, altijd met lachende mensen, het hoofd in een bepaalde houding, slecht van kleur. Daar moet je dan een goed portret van zien te schilderen. Het beste advies is: nooit doen. Ook al ziet de opdrachtgever aan het resultaat niet af dat het een slecht nageschilderde foto is geworden. Je zou vanuit je eergevoel en professionaliteit als kunstenaar geen rommel moeten willen leveren.
Waar zie je aan dat een portretschilderij naar een foto is geschilderd? Allereerst aan de kleur. Foto’s tonen heel andere kleuren dan ons schilderspalet. Zelfs basiskleuren als rood, geel en blauw wijken af. Vaak is de huid op een foto monochroom, alleen (te) roze, (te) oranje of beige en ontbreken alle kleurschakeringen die een huid zo mooi en levensecht maken. Dat geldt ook voor de ogen, voor het haar, voor een kraag. Om zo precies mogelijk te werken concentreren we ons op de informatie die foto’s geven. Dat gaat vanzelf. We peuteren aan de details van ogen zoals die op de foto staan, het bijna altijd aanwezige gebit omdat mensen voor een foto altijd glimlachen of zelfs schateren. In een schilderij is dat bijzonder lelijk.
Als schilder leer je om ogen een beetje in de schaduw te houden, niet lijnprecies en hard weer te geven, niet de iris en de pupil precies uit te tekenen. Ogen bevinden zich in de holte van het voorhoofd. Ze krijgen betekenis, uitstraling en een bepaalde stemming door ze beschaduwd te schilderen. Een kapsel dat het mooist is om een beetje in de achtergrond te laten verdwijnen, staat op een nageschilderde foto altijd afgeknipt scherp tegen de achtergond aangeplakt. Maar het ergst zijn het gebit en een bril.
Amateurs kun je niet kwalijk nemen dat hun schilderijen matig aftreksels van een fotoportret zijn. Veel beroepskunstenaars zouden echter de moeite moeten nemen om het schilderen naar model of portret of van het landschap vanuit kennis en kunde te leren. Dat kost jaren oefenen, maar dan maak je ook mooie portretschilderijen en figuurstudies. Veel kunstenaars zijn er zelf vaak best tevreden mee, want het verkoopt net zo goed. En er zijn ook veel galerieën die het verschil niet zien. Dus waar maken we ons druk om? Maar dat is wegkijken voor kwaliteit.
Nooit foto’s gebruiken? Ja hoor. Sinds de fotografie werd uitgevonden bleek dat een prachtig hulpmiddel bij het schilderen te zijn. Digitaal geproduceerde foto’s zijn nog handiger. Als geheugensteuntje, als controle voor de verhoudingen. Als je erg goed kunt schilderen, kun je zelfs grotendeels van een foto uitgaan omdat je er altijd vanzelfsprekend voor zorgt dat het uiteindelijke schilderij nooit op een foto zal lijken. Schilderen is een vak, een prachtig vak. Dat zouden we in ere moeten houden.
Wie echter verslaafd is aan het naschilderen van foto’s kunnen we het volgende aanraden: als het klaar is en nog nat, veeg er dan met een brede kwast dwars overheen. Schrik en ontzetting? Integendeel, het wordt er dan vaak veel beter van.
Onderneming Op Kunstgebied biedt een fotocursus aan van Harm Bellinga waarbij je als schilder de foto’s die je gebruikt zo optimaal mogelijk kunt maken en benutten. Kijk op Fotograferen voor kunstenaars
Dit is een unieke buitenkans. Op zaterdag 25 augustus kun je meedoen aan een gratis proefles tekenen van Anna Maria Vargiu. Er wordt wel gezegd dat tekenen de basis is van alle kunsten. Je vergroot je vingervaardigheid en coördinatie. Door te tekenen krijg je inzicht in vorm, toon en verhoudingen, en wordt je je beter bewust van de focus in je tekening. En daar heb je weer geweldig veel profijt van als je gaat schilderen. Vaak denken mensen dat tekenen niks voor hen is. Probeer het eens uit en ontdek of Model- en portrettekenen wat voor je is. Meld je aan voor deze gratis proefles.
Adres: Middelhorsterweg 57 in Haren op zaterdag 25 augustus van 11 tot 13 uur. Snel aanmelden, vol is vol.
(Eric Bos) Deze keer wil ik even jullie aandacht vragen voor een vaak onbegrepen element in de schilderkunst: focus. Op een kunstacademie wordt vaak geroepen: ‘Denk om de focus’, meestal zonder precies uit te leggen wat ermee bedoeld wordt. Een vaak gehoorde kritiek tijdens besprekingen van werk van studenten is: ‘Een aardig resultaat, maar de focus ontbreekt.’ Tijdens de workshops en Specials van Onderneming Op Kunstgebied worden deelnemers er vaak op gewezen dat ze de focus in de gaten moeten houden. Kennelijk is focus iets wat vergeten wordt, niet voldoende onderkend of in het nobele streven om een goed schilderij te maken, uit zicht raakt. Je moet ook op zoveel dingen tegelijk letten.
We hebben het dan over figuratieve schilderkunst, de focus bij abstracte kunst is in de praktijk vaak afwezig, maar ook doordachte abstracte kunst is gebaat bij focus. Focus is het onderdeel dat onze aandacht vraagt en het oog naar een rustpunt leidt.
Omdat de aanwezigheid van of het gebrek aan focus vaak bepalend is of je werk er professioneel of amateuristisch uitziet, is het kennelijk wel een belangrijk gegeven. In de praktijk weten heel veel schilders niet wat het is (focus heeft toch alleen met fotografie te maken?) en verkopen hun werk via galeriehouders, die ook nog nooit van focus hebben gehoord, aan klanten die evenmin gewend zijn een schilderij op kwaliteit te beoordelen.
Op internet kwam ik toevallig de website van een grote galerie in het westen des land tegen waarop afbeeldingen van schilderijen zonder focus. Als je er naar kijkt, weten je ogen niet waar ze het eerste naar moeten kijken. Een hoop kleurige vlekken over en rond vrouwengezichten. Kitsch, zei iemand die het ook had bekeken. Maar dat is nu juist het verschil tussen kitsch en kunst, in kitsch ontbreken de kwaliteitselementen die er precies toe doen. Zoals edges en focus en goede toonwaarden. In amateurkunst al helemaal. Daar wordt elk detail belangrijk gevonden.
Onderzoekers van het werk van Rembrandt ontdekten onlangs iets nieuws. Ze maakten het meteen wereldkundig. Wat goed opgeleide schilders allang weten, ontdekten zij als iets nieuws. Volgens hen bepaalde de focus in Rembrandts portretten en zelfportretten de kwaliteit ervan. Kijk maar eens hoe hij onze blik over het schilderij leidt en aandacht vraagt vóór een centraal onderdeel. Dáár valt de focus op. De rest is in feite ondersteunend. Belangrijk, maar niet het belangrijkste. Door de focus wordt ons oog naar die plek toegetrokken en krijgt rust. Dat maakt dat we een prettig gevoel krijgen bij het kijken naar kunst. Kijk maar eens naar het portret van Saskia, de vrouw van Rembrandt. Kijk dan heel sterk door je oogharen en ontdek wat er overblijft: de focus in het gezicht.
De onderzoekers ontdekten ook dat Rembrandt de ogen van portretten preciezer en nadrukkelijker schilderde dan de rest van het gezicht. Daardoor krijgen we het gevoel dat we een beetje deel uitmaken van het schilderij en van de afgebeelde persoon. Het onderdeel waar het meeste aandacht aan is geschonken, het beste is uitgewerkt, waar het licht het hoogst is, of de kleur het krachtigst, noemen we focus. Als je dat weet, ontdek je tot je verbazing dat het in het algemeen nogal droevig gesteld is met de figuratieve schilderkunst in ons land door het gebrek aan elementair, schilderkunstig inzicht. Zoals bijvoorbeeld de edges, de randen van een vorm, die ons oog van onscherpe delen naar scherpe delen leidt. Schilderen is eigenlijk de kijker aan de hand nemen, een goed schilderij is zijn eigen gids.
Heb je een momentje? We spreken als Onderneming op Kunstgebied af en toe mensen die graag les van ons willen hebben nadat ze gehoord hebben dat onze docenten zo goed en plezierig les geven, dat het niveau inderdaad zo hoog blijkt te zijn als we beloven. Dat je werkelijk al na een paar lessencycli een stuk vooruit gaat.
Maar al die positieve reacties kunnen ook de vrees versterken door het onbekende, juist door dat hoge niveau dat we beloven, door slechte ervaringen elders. Het is vast te hoog gegrepen voor mij, bijvoorbeeld. Ik heb al veel cursussen gevolgd en wil niet weer teleurgesteld worden. Ik voel me te onzeker, ik heb vast te weinig talent, ik heb niks met olieverf, als ik buiten wil schilderen weet ik nooit hoe te beginnen.
Er zijn ook mensen die wel verlangen naar een goede opleiding. Maar die niet weten te kiezen, voor lessen of workshops bij ons of voor een veeljarige kunstacademie. Als je nogal ambitieus bent en allround kunstenaar wil worden, kun je beter naar een kunstacademie. Wat je daar kunt leren, bieden wij allemaal niet. Maar je legt je dan wel voor langere tijd vast.
Bij ons kun je korte lessencycli volgen. Je kunt je tijd makkelijker aanpassen voor een workshop of wekelijks een dag schilderen. En omdat alles zo compact bij ons is, de lessen zo intensief zijn, de concentratie hoog, van zowel docenten als deelnemers, leer je sneller. Ontdek je in veel kortere tijd dat je al aardig kunt portretschilderen, of met kleur omgaan of dat wat je al kon ineens veel beter kunt. We horen geregeld van mensen die op een kunstacademie zitten en bij ons lessen volgen: ‘bij jullie leren we in één workshop meer dan in een heel jaar op de kunstacademie.’
Het is bij ons ook geen probleem als je langzaam werkt, of nog niet heel erg ervaren bent. Het gaat niet om de grote prestaties, het gaat er om dat je op een plezierige en vertrouwde manier verder komt. Op jouw manier, naar jouw wens. Met volle aandacht van onze docenten. En met de hoogst mogelijke service en bereidwilligheid van onze kant. We denken graag mee. Laat je niet weerhouden door drempels die er niet zijn. Je kunt het altijd proberen, toch?
Svetlana Tartakovska geeft de komende maanden verschillende Specials Portretschilderen, Model in de Ruimte en Postacademische Masterclasses. Vijf dagen lang intensief schilderen, met lange standen en veel aandacht voor kleur, het palet, de atmosfeer en het materiaalgebruik. Een ware openbaring.
Het niveau van de lessen van Svetlana Tartakovska is vermaard. Haar grote talent als kunstenaar vertolkt zij ook in haar manier van lesgeven, haar betrokkenheid en aandacht, en in de speciale methode die zij hanteert. Aan zoiets meedoen is een bijzondere ervaring. Svetlana geeft naast de wekelijkse lessen Portretschilderen ook regelmatig een Special Model in de ruimte of een Special Portretschilderen. Zie hieronder wanneer zij die geeft en klik op de link voor meer informatie.
De Specials zijn in het bijzonder bedoelt voor mensen met een drukke baan waardoor ze efficiënt met hun tijd moeten omspringen. Door de gestructureerde manier van lesgeven kunnen deelnemers in korte tijd veel leren. Ook voor mensen die te ver weg wonen om de wekelijkse lessen te volgen zijn deze Specials heel geschikt.
Eén van de deelnemers verwoordde het zo: ‘Mijn vakmanschap is door de aanwijzingen van Svetlana beslist gegroeid en daarmee kan ik betere keuzes maken in mijn eigen werk. Dank Svetlana! En dank Onderneming op Kunstgebied voor het organiseren van deze Specials’.
Svetlana’s collega Anna Maria Vargiu zegt: ‘Svetlana is een fantastische docent, omdat ze in iedere student iets eigens ziet dat verder kan worden ontwikkeld en daarom haar kritiek afstelt op ieders persoonlijke stijl.’
Special Model in de ruimte maandag 18 t/m vrijdag 22 juni van 10.00 – 16.00 uur
maandag 20 t/m vrijdag 24 augustus van 10.00 – 16.00 uur
De Postacademische Masterclasses bieden een kans om op internationaal niveau de eigen kunde uit te breiden en te verbeteren. Svetlana neemt je met haar speciale methode mee in de geheimen van het vak en versterkt in hoge mate datgene wat je al kunt. Heel geschikt voor beroepskunstenaars en voor iedereen die zijn professionele of semi-professionele kwaliteit op een hoger plan wil brengen.
Dit schilderij van Svetlana Tartakovska is, met ander nieuw werk, vanaf 26 mei te zien bij Gallery 238 in Amsterdam..
De vermaarde beeldende kunstenaar Svetlana Tartakovska heeft vanaf 26 mei een tentoonstelling bij Gallery 238 in Amsterdam. Daar zal nieuw werk van haar te zien zijn. De vorige expositie in Gallery 238 was een groot succes. Ook deze keer laten haar schilderijen een wereld zien die het oosten met het westen verbinden in een stemmige, klassieke stijl en een entourage die haar Oost-Europese oorsprong verraadt in kleding en attributen. Daarmee onderscheidt Svetlana zich sterk van andere kunstenaars. Haar poëtische beeldtaal verhaalt van intimiteit, verbinding en geborgenheid. Haar schilderijen zijn stuk voor stuk bewijzen van haar grote meesterschap. Wij zijn als Onderneming Op Kunstgebied dan ook geweldig trots op het feit dat Svetlana bij ons lessen en workshops geeft in portret- en modelschilderen.
Svetlana geeft wekelijks les in Portretschilderen op donderdag en vrijdagen in cycli van (nu nog)zeven weken, elke keer afgewisseld met een week waarin zij een Special geeft in Portretschilderen, of Modelschilderen.
Op woensdagavond 13 december geeft Eric Bos een kunstbeschouwing over de verborgen betekenissen van Hollandse kunst uit De Gouden Eeuw onder de titel ‘De moraal van het verhaal.’ Vooral de zogenaamde genre-schilderijen, realistisch geschilderde, huiselijke taferelen, werden voorzien van een moralistische boodschap in religieus of zedelijk opzicht. Eeuwenlang bleef dat onbelicht, totdat kunsthistorici als Erwin Panofsky rond 1930 en Eddy de Jongh rond 1970 de 16de en 17de-eeuwse symboliek in de voorstellingen wisten te doorgronden. Met verrassende uitkomsten. Aanvang 19.30 uur.
Benieuwd naar het hele programma Kunstbeschouwing? Klik hier
Onderneming Op Kunstgebied
Skagerrak 22-1
9723 JR Groningen
T 0634389820
Het verleden als bron
Onopgemerkt ging de Frans/Amerikaanse beeldhouwer Louise Bourgeois (1911-2010) haar eigen weg waarbij haar getroebleerde jeugd de bron was van haar werk. Begin jaren ’90 steeg plotseling haar ster en werd ze als een van de belangrijkste moderne beeldhouwers beschouwd. Je kijkt je ogen uit aan de veelheid en veelzijdigheid van haar oeuvre, dat ze tot kort voor haar dood in 2010 uitbreidde. Beelden, textielkunst, installaties, experimenten in materiaal, monumentale sculpturen en tekeningen, alles heeft ze verkend, onderzocht en toegepast. Haar werk is enigmatisch, totdat je weet waar ze haar inspiratie vandaan haalde. Dat is het onderwerp van deze lezing met foto’s en filmfragmenten. Aanstaande woensdagavond 29 november bij OOK Skagerak 22/1 in Groningen, aanvang 19.30 uur. Toegang: 17,50 euro.
Klik hier voor het complete programma Kunstbeschouwing
